بررسی آثار تجاری پیوستن ایران به پیمان شانگهای (با استفاده از مدل جاذبه)

عضویت ایران در سازمان همکاریهای شانگهای به عنوان عضو ناظر از سال 2005 از یکسو و بالارفتن چالشها با جهان غرب از سوی دیگر منجر شده تا در سالهای اخیر جهت گیری روند تجاری ایران بیشتر به سمت کشورهای آسیایی باشد. به طوریکه سهم تجارت با کشورهای آسیایی در سال 2010 بالغ بر 68 درصد از کل ارزش تجارت ایران را تشکیل می دهد و البته با اضافه شدن روسیه این سهم به قریب 70 درصد از کل ارزش تجارت ایران با کل جهان می رسد. با این اوصاف در این مطالعه با هدف شناخت رویکرد تجاری جدید و با انتخاب کشورهای عضو سازمان همکاری های شانگهای تلاش شد تا با بهره گیری از مدل جاذبه، رابطه تجاری ایران با 9 کشور عضو سازمان همکاری های شانگهای مورد بررسی قرار گیرد. در این پژوهش از روش پانل دیتا استفاده کرده و دوره زمانی نیز از سال2001 الی 2009 میلادی می باشد. یافته های آزمون این مدل در اکثر موارد وجود علامت های موافق تئوری و وجود روابط معنی دار بین متغیرهای مستقل وابسته تا حد زیادی بیانگر توانایی توضیح دهی مدل جاذبه از روند تجارت ایران با کشورهای عضو سازمان همکاری های شانگهای دارد. به طوریکه به ازاء افزایش یک درصدی تولید ناخالص داخلی به طور متوسط جریان تجاری کشورهای مورد بررسی با ایران به میزان 3.6 درصد رشد را نشان می دهد. از سوی دیگر با اضافه نمودن شاخص آزادسازی تجاری به مدل شاهد تائید تاثیر مثبت این همگرایی بر روند تجارت ایران با سایر کشورهای عضو می باشیم. همچنین نتایج بررسی نشان می دهد که حجم تجارت ایران با کشورهای مورد بررسی با وجود مکمل های تجاری افزایش می یابد که این موضوع به منزله سازگاری آن با مدل هکچر- اوهلین از نوع تجارت بین صنعتی است و به بیان دیگر ساختار تجاری بیشتر مکملی است و نه رقابتی. در ادامه این مطالعه با هدف بررسی آثار تجاری مرتبط با همگرایی ناظر بر عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای با تفکیک تجارت دو جانبه ایران با کشورهای مورد بررسی در 6 گروه بخشی کالایی مورد بررسی واقع شد که نتایج حاصل از آن در بیشتر شش بخش، بجز بخش کشاورزی و صنایع غذایی سطوح معنی دار بودن خوبی را نشان می دهند. بدین معنا که مدل جریانهای تجارت دو جانبه را به خوبی در بخشها توضیح داده است. همچنین ساختار تجاری ایران در بخش های مختلف و گروههای کالایی نیز بیشتر با مدل هکچر- اوهلین از نوع تجارت بین صنعتی سازگاری دارد و به دیگر سخن بازهم ساختار تجاری ایران با کشورهای مورد بررسی عمدتاً از نوع مکملی و نه رقابتی است.